مقدمه
مالتودکسترین یک پلی‌ساکارید پرکاربرد است که از هیدرولیز جزئی نشاسته‌هایی مانند ذرت، گندم، سیب‌زمینی یا تاپیوکا تولید می‌شود. این ترکیب به صورت پودر سفید، بدون طعم و محلول در آب است و بسته به درجه هیدرولیز، دارای ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی متفاوتی می‌باشد.
از دهه ۱۹۵۰، مالتودکسترین در صنایع غذایی و دارویی جایگاه مهمی پیدا کرده است. اما باید توجه داشت که مالتودکسترین غذایی و مالتودکسترین دارویی تفاوت‌های قابل توجهی در خلوص، استاندارد تولید و کاربرد دارند.
مالتودکسترین غذایی
مالتودکسترین غذایی یکی از افزودنی‌های رایج صنایع غذایی محسوب می‌شود که دارای ویژگی‌های زیر است:
-
حلالیت بالا در آب
-
بدون طعم و بی‌بو
-
پایدارکننده، پرکننده و غلظت‌دهنده
کاربردهای مالتودکسترین غذایی:
-
تغذیه ورزشی: تأمین سریع انرژی در نوشیدنی‌ها و مکمل‌های ورزشی
-
صنایع نانوایی و شیرینی‌سازی: بهبود بافت، حجم و کیفیت محصولات
-
نوشیدنی‌ها و بستنی: ایجاد ویسکوزیته یکنواخت و بهبود حس دهانی
-
غذای نوزادان: منبع ایمن و مطمئن کربوهیدرات
علاوه بر این، مالتودکسترین غذایی می‌تواند جایگزین ساکارز یا چربی در فرمولاسیون بستنی، غذای فوری خشک، شیرینی‌جات و تنقلات شود.
مالتودکسترین دارویی
مالتودکسترین دارویی تحت استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه تولید می‌شود و از نظر خلوص، ایمنی و کنترل کیفی تفاوت زیادی با نوع غذایی دارد.
ویژگی‌های مالتودکسترین دارویی:
-
کنترل دقیق اندازه ذرات
-
خلوص بالا و بدون آلودگی میکروبی
-
بررسی سطح فلزات سنگین و باقی‌مانده‌های آنزیمی
-
قابلیت فشرده‌سازی بالا
کاربردهای مالتودکسترین دارویی:
-
قرص‌ها و کپسول‌ها: به عنوان پرکننده (Excipient) و عامل کمک‌کننده در فشرده‌سازی مستقیم
-
فیلم‌های خوراکی و سریع‌حل‌شونده: برای بیماران با مشکل بلع
-
تغذیه بالینی (Clinical Nutrition): در رژیم‌های مایع درمانی و فرمول‌های تغذیه‌ای
-
بهبود فراهمی زیستی دارو: افزایش کارایی سامانه‌های دارورسانی
تفاوت مالتودکسترین دارویی و غذایی
| ویژگی‌ها | مالتودکسترین غذایی | مالتودکسترین دارویی |
| خلوص | استانداردهای عمومی صنایع غذایی | خلوص بسیار بالا با الزامات سخت‌گیرانه دارویی |
| کاربرد | غلظت‌دهنده، پرکننده و پایدارکننده در غذا | اکسیپیانت دارویی، پرکننده قرص و تغذیه بالینی |
| کنترل کیفی | حداقل الزامات ایمنی غذایی | کنترل دقیق آلودگی، فلزات سنگین و رطوبت |
| ویژگی ذرات | اندازه ذرات متنوع | اندازه ذرات یکنواخت و طراحی‌شده |
جمع‌بندی
هر دو نوع مالتودکسترین دارویی و غذایی از نشاسته مشتق می‌شوند، اما با توجه به تفاوت‌های موجود در خلوص، ایمنی و کاربرد، انتخاب درست نوع مالتودکسترین اهمیت زیادی دارد. مالتودکسترین غذایی بیشتر در صنایع غذایی و نوشیدنی‌ها به کار می‌رود، در حالی که مالتودکسترین دارویی نقشی حیاتی در داروسازی، تغذیه بالینی و فرمولاسیون دارویی دارد.
